CHP Antalya Milletvekili Çetin Osman Budak ve 21 CHP milletvekili, son dönemde çevre ve insan sağlığını ciddi oranda tehdit eden, içme suyundan sofra tuzuna kadar pek çok temel yiyecek ve içecekte rastlanan mikroplastikler konusunda Meclis araştırması istedi.

CHP Antalya Milletvekili Budak, mikroplastiklerin çevre ve insan sağlığına yarattığı tehlikelerin büyüklüğüne dikkat çekerek, “Plastiklerin yarattığı tahribat gün geçtikçe insan ve çevre sağlığını daha da tehdit eder hale geliyor. Kozmetik ürünler, temizlik maddeleri, sentetik giysiler ciddi oranda mikroplastik barındırıyor. Denizlerdeki mikroplastik varlığı balıklar ve diğer deniz canlılarının aracılığıyla insan vücuduna geçiyor. Bunun dışında içme suları ve hatta sofra tuzlarında bile mikroplastiklerin varlığına rastlanıyor. Yapılan bir araştırma Türkiye’deki 16 farklı markadaki sofra tuzlarının tamamında mikroplastik olduğunu ortaya koydu. Mikroplastikler artık soframızda ve vücudumuzda. Dolayısıyla hem denizlerimizdeki mikroplastik varlığını tespit etmek hem de diğer alanlardaki varlığını engellemek için hangi tedbirlerin alınabileceğini belirlemek amacıyla bir Meclis araştırması açılmasını istiyoruz” dedi.

ARAŞTIRMA ÖNERGESİ GEREKÇE
Mikroplastiklerin tüm ortamlarda yarattığı tehlikeler, özellikle okyanuslarda, denizlerde, tatlı su kaynaklarındaki varlığı ile çevre ve insan sağlığına yarattığı olumsuz etkiler son yıllarda daha fazla ön plana çıkmaktadır. Günümüzde okyanuslarda rastlanan mikroplastiklerin %20’sinin denizlere doğrudan döküldüğü, geriye kalan % 80’lik kısmın ise atık boşaltma, çöpler ve kanalizasyon dahil olmak üzere karasal tabanlı yerleşimlerden kaynaklandığı bilinmektedir.
Ufalanarak oldukça küçük boyutlara ulaşabilen plastikler, akarsu, rüzgar vb doğal etkilerle her yere taşınabilmekte ve göl, nehir gibi doğal su kaynaklarında, atık sularda ve hatta arıtılmış sularda bile rastlanabilmektedir. Evlerde kullanılan çamaşır makinesinden alınan atık su numuneleri üzerinde yapılan bir çalışmada, tek bir sentetik giysiden bile her yıkama başına 1900 adetten fazla mikroplastik lifin kanalizasyona geçebileceği bildirilmiştir.
Tek bir cilt temizleme ürünü 360.000 adet mikroboncuğu içerebilmektedir. Bu ürünü kullanan kişi, her kullanımı sonrasında bu mikron boyutundaki plastiklerin lavabodan kanalizasyona doğru geçmesine sebep olmakta, özellikle ileri arıtması olmayan klasik atık su arıtma tesislerinde bu mikroboncuklar tam tutulamayıp oradan arıtılmış suların deşarj edildiği doğal su kaynaklarına geçmektedir. Doğal su kaynaklarına geçtiğinde de mikroskobik ve büyük canlılar için tehdit oluşturmaktadır.
Doğaya bırakılan tek bir plastik atık bile belli süre sonra parçalanarak milyonlarca mikroplastik parçacık haline dönüşmektedir. Bir alışveriş poşeti 20 yıl, bir pet şişenin doğaya geri dönüşümü 450 yıldır.
Dünya genelinde açığa çıkan toksik atıkların bir kısmı yine deniz ve okyanuslara boşaltıldığından denizlerde yaşayan canlılar bu toksik kimyasal maddeleri bünyelerine almaktadırlar. Uzmanlar, mikroplastiklere bağlanan toksik kimyasalların başında DDT, poliklorlu bifeniller, organik klorlu bazı pestisitler, fitalatlar, akil fenol bileşikleri ve bazı ağır metaller geldiğini belirtmektedir. Toksik kimyasal maddeler, beslenme yoluyla önce deniz canlılarının bünyesine oradan da bu canlıları yiyen insanların vücuduna geçtiği ifade edilmektedir. ABD’li araştırmacılar tarafından bir araştırmada 5 kıtadaki farklı kentlerden aldıkları 150 musluk suyu örneğini incelenmiş ve bu örneklerin yüzde 83’ünde plastik parçacıklar tespit edilmiştir.
Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Temel Bilimleri Bölümü’nden Dr. Sedat Gündoğdu tarafından yapılan araştırmayla, Türkiye’de satılan 16 farklı markanın sofra tuzu örnekleri incelenmiş ve örneklerin tamamında mikroplastik bulunduğu ortaya konmuştur. İncelemeler sonucunda en yüksek mikroplastik partikül sayısına deniz tuzunda rastlanmıştır. Raporda Türkiye’de sofra tuzu aracığıyla, yılda kişi başı 302,4 ile 63,7 arasında mikroplastik parçacığı tüketildiği belirtilmiştir.
Avrupa Parlamentosu tek kullanımlık plastiklerin yasaklayıcı bir karar alma hazırlığı içindedir. Teklife göre Birliğe üye ülkelerde 2021 yılına kadar pipet, pet şişe, tabak vb. tek kullanımlık plastik ürünün kullanımı yasaklanması planlanmaktadır.
Öte yandan bu yıl itibariyle 2018 itibariyle Avrupa ve Amerika’da kozmetiklerde mikroplastik kullanımı yasaklanmıştır.
Hal böyleyken İngiltere Çevre Ajansı’na ihracatçılar tarafından bildirilen verilere göre, 2018’in ilk 3 ayında İngiltere’nin Türkiye’ye gemiyle 27 bin 34 ton plastik çöp gönderdiği ifade edilmektedir. Aynı verilere göre geçen yılın aynı döneminde bu sayının 12 bin 22 ton olduğu belirtilmektedir.
Mikroplastiklerin denizlerimizdeki varlığının izlenmesi, içme sularında ve sofra tuzlarında mikroplastik parçacıkların hangi düzeyde olduğuna ilişkin araştırma yapılması, mikroplastiklerin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin değerlendirmesi, sanayide plastik kullanımının en aza indirilmesi, kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde mikroplastik kullanımının azaltılması veya yasaklanmasına yönelik politikaların belirlenmesi amacıyla Anayasanın 98’inci ve İçtüzüğün 104’üncü ve 105’inci maddeleri gereğince Meclis Araştırması açılması konusunda gereğini arz ve teklif ederiz.

MİKROPLASTİK NEDİR?

Mikroplastik, çevrede bulunan küçük plastik parçacıklardır. Çapı 5 mm’den az olan herhangi bir plastik parçacığın mikroplastik olduğu düşünülmektedir. Uzun bir süre boyunca, insanların çoğunluğu mikroplastiklerin varlığından ve çevreye olan etkilerinden habersizdi. Bununla birlikte, bu parçacıklar, araştırmacıların daha önce insan kullanımı için güvenli olduğu düşünülen şişelenmiş sudaki varlığını kaydettikten sonra son zamanlarda önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir.

MİKROPLASTİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

Mikroplastikler birincil ve ikincil olarak sınıflandırılır. Primer mikroplastikler, harici insan kullanımı için üretilir ve kastedilirken, ikincil mikroplastikler büyük plastik kalıntıların parçalanması sonucunda ortaya çıkar. Büyük bir ikincil mikroplastik koleksiyonu , Pasifik Okyanusu’ndaki Great Pacific Çöp İskelesi’nde bulunur . Hem birincil hem de ikincil mikroplastikler, özellikle deniz ve su ekosistemlerinde çevrede kalmaktadır.

MİKROPLASTİK KAYNAKLARI

Bazı mikroplastikler diğer ürünlerde hammadde olarak sanayide üretilmektedir; bazıları lastikler, tekstil, boya ipleri ve atık arıtımında bulunurken, bazıları büyük plastik parçalarının parçalanması nedeniyle meydana gelir. Su ile ilgili çalışmalar, bir ortamda mikroplastik varlığını belirler. Planktonlar, çamurlu ve kumlu çökeller üzerinde, omurgalı ve omurgasızların tüketim davranışlarını ve kirleticilerin kimyasal analizlerini inceleyen çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalardan, çeşitli mikroplastik kaynakları olduğu açıktır. Atıksu arıtma tesisleri ve kanalizasyon arıtma tesisleri, çoğu kozmetik, boya, ev ve endüstriyel deterjan kalıntıları ve üretim atıkları olmak üzere birincil mikroplastiklerin başlıca kaynaklarıdır. Sekonder mikroplastiklerin başlıca kaynakları büyük plastikler, giysiler,

MİKROPLASTİKLER NEDEN TEHLİKELİ?

Plastikler sindirilemez ve biyobozunur değildir ve üretildikten sonra, onlardan kurtulmak mümkün değildir. Dünyanın plastiklerinin çoğunluğu çöp, nehir ve sonunda göllerde ve okyanuslarda olur. Büyük plastikler okyanuslarda yüzer ve bazen Büyük Pasifik Çöp Kovası gibi çöp yamaları oluşturmak için toplanırlar. Diğer yandan mikroplastikler, plajlarda ve daha derin sularda bulunur. Büyük plastikler deniz hayvanlarına fiziksel zarar verir ve ölümle sonuçlanabilir. Bununla birlikte, en büyük problemler mikroplastiktir. Deniz hayvanları tarafından yemekle karıştırılırlar ve yutulurlar. Hayvanların sindirim sistemini bloke eder ve düşük oksijen seviyelerine neden olur ve sonuç olarak enerji seviyelerinin düşmesine neden olurlar. Bazı plastikler hayvan dokularına gömülecek kadar küçüktür. Onlar besin zincirinin karşısına geçerler ve bazıları da insanlara yollarını bulurlar. Mikroplastikler, insanlara yutma veya solunum yoluyla yollarını bulur. Bugün, mikroplastiklerin kaynakları, onlar olmadan yaşayamayacağımız insanlar için çok önemlidir. Mikroplastik kontrolü için en iyi alternatif, plastiklerin uygun şekilde ele alınması ve atık suyun tam olarak arıtılmasıdır.