1. Tek Parti Dönemi (1923–1946): İdeolojik Birlik – Dışa Kapalı Yapı
Bu dönemde CHP, tek parti iktidarı olarak işlediği için açık bir hizipleşme görülmez. Parti içi farklılıklar, Atatürk’ün liderliği altında bastırılır ya da çok sınırlı kalır.
Ancak 1930'larda Serbest Fırka deneyimi (Fethi Okyar) ve Kadro dergisi çevresi gibi oluşumlar, dolaylı hizip eğilimleri olarak okunabilir.
2. 1950–1960: Muhalefette Arayışlar
CHP, 1950 seçimlerini kaybedince muhalefete düşer ve bu dönemde partide farklı yönelimler belirginleşmeye başlar:
"Geleneksel devletçi-muhafazakâr çizgi" vs.
"Daha halkçı, sosyal politikalar isteyen genç kadrolar" (Bülent Ecevit gibi)
3. 1960–1970: Ortanın Solu ve Ecevit İnşası
1965 sonrası Bülent Ecevit, İsmet İnönü liderliğindeki CHP'de “Ortanın Solu” kavramını ortaya atar.
Bu kavram parti içinde büyük tartışma yaratır:
İnönü yanlısı “merkezci” kanat vs.
Ecevit yanlısı “sosyal demokrat-solcu” kanat
1972’deki Kurultay’da İnönü-Ecevit kavgası sonrası Ecevit genel başkan olur. Bu CHP tarihinde ilk büyük hizip ayrışmasıdır.
4. 1970’ler: Ecevit Solculuğu vs. Sosyalist Etkiler
Ecevit’in liderliğinde CHP, toplumcu halkçı bir çizgiye kayar ama:
Parti içinde daha radikal sol eğilimli gruplar
ve Ecevit’in daha merkezde kalmasını isteyenler
arasında sürtüşmeler yaşanır.
“Ortodoks solcular”, Ecevit’i fazla popülist bulur; Ecevit ise onları marjinal olmakla suçlar.
5. 12 Eylül Darbesi ve Partisiz Dönem (1980–1992)
CHP kapatılır, yerine:
SODEP (Erdal İnönü)
Halkçı Parti (HP) ve
sonra birleşen SHP (Sosyaldemokrat Halkçı Parti)
ortaya çıkar.
Bu dönemde de hizipleşme sürer:
Ecevitçiler, İnönücüler, sosyal demokratlar, liberaller, Alevi örgütlenmeleri gibi çeşitli iç dengeler olur.
6. 1990’lar: SHP – CHP birleşmesi ve kimlik arayışı
1992’de CHP yeniden açılır.
SHP ile CHP 1995’te birleşir.
Ancak bu birleşmede:
Eski SHP kadrosu
Yeni gelen Ecevitçiler
ve Kemalist-ulusalcılar arasında sert hizip çatışmaları yaşanır.
7. 2000’ler: Baykal Dönemi ve Ulusalcı – Liberal Çatışması
Deniz Baykal döneminde:
Ulusalcı-laikçi çizgi ön planda olur.
AB yanlısı liberaller, sol-sosyal demokratlar bu çizgiye muhalefet eder.
Bu süreçte Baykal’a karşı:
İlhan Cihaner, Mehmet Bekaroğlu, Mustafa Sarıgül gibi aktörler alternatif hizipler kurar.
8. 2010–2023: Kılıçdaroğlu Dönemi – Değişim Girişimleri
Kemal Kılıçdaroğlu, 2010’da genel başkan olunca partide şu hizipler oluşur:
Eski ulusalcılar (Baykal çizgisi)
Yeni sosyal demokratlar (Özgürlükçü sol)
“Muhafazakâr açılımcılar” (sağdan gelen isimler: Abdüllatif Şener, Mehmet Bekaroğlu, vs.)
2018 sonrası, Kılıçdaroğlu'nun “ittifak” siyaseti ve sağa açılımı, yeni iç çatışmalara neden olur.
En dikkat çekici hizipleşmeler:
“Değişimciler” vs. “Genel Merkezciler” (2023 seçimlerinden sonra)
Özgür Özel’in liderliğe gelişiyle sonuçlanır (Kasım 2023 Kurultayı).
9. 2023–2025: Özgür Özel Dönemi – Yeni Ayrışmalar mı?
Özel, “değişim” söylemiyle partiyi toparlamaya çalışsa da:
Eski Kılıçdaroğlu çizgisiyle çekişme devam etmekte.
Genç sol unsurlar, parti içi demokrasi, kadın hareketi, çevreci-sosyalist gruplar daha görünür hale geliyor.
Yeni hizip oluşumları olmasa da potansiyel çekişmeler devam ediyor.
Özetle: CHP’nin hizip tarihini şu üç ana eksende inceleyebiliriz:
Liderlik çatışmaları → İnönü vs. Ecevit, Baykal vs. Kılıçdaroğlu, Kılıçdaroğlu vs. Özel
İdeolojik ayrımlar → Ulusalcılar, sosyal demokratlar, liberaller, solcular
Stratejik yönelimler → İttifak politikaları, sağa açılım, sol ittifaklar, laiklik vurgusu
